Zasadą jest, że udziały małżonków w majątku wspólnym są równe. Odstąpienie od zasady ustawowej ma charakter wyjątkowy i jest uwarunkowane zaistnieniem ważnych powodów oraz różnym stopniem przyczynienia się małżonka do powstania majątku wspólnego. Ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym odbywa się na wniosek małżonka.

Te dwie przesłanki nie mają charakteru równorzędnego, a badane są przez sąd sekwencyjnie, czyli ustalenie przez sąd wystąpienia ważnych powodów otwiera drogę do ustalenia wielkości udziałów z uwzględnieniem stopnia przyczynienia się małżonka w powstanie majątku wspólnego, co finalnie nie musi zakończyć się rozstrzygnięciem o ustaleniu nierównych udziałów. Wymagające podkreślenia jest to, iż ważne powody nie mogą sprowadzać się do jedynie do uznania, iż małżonek w mniejszym stopniu przyczynił się do powstania majątku wspólnego (postanowienie SN z 20 grudnia 2019 r., IV CSK 327/19, LEX nr 2772812). Sąd każdorazowo z uwzględnieniem okoliczności indywidualnej sprawy i sposobu postępowania małżonków w trakcie trwania wspólności majątkowej bada ich wkład w powstanie majątku wspólnego. 

Przez długie lata za ważne powody ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym sądy przyjmowały wkład małżonków w powstanie i powiększenie majątku czy stopień wykonywania obowiązków względem rodziny. Sądy za podstawę rozstrzygnięcia przyjmowały więc głównie aspekt materialny (np. gdy jeden z małżonków nie pracował przez znaczny czas trwania wspólności majątkowej mimo możliwości i zdolności fizycznych czy też gdy małżonek trwonił majątek wspólny). Przy ustalaniu nierównych udziałów w majątku wspólnym nie brano za podstawę takiego rozstrzygnięcia winy małżonka w doprowadzeniu do rozkładu związku małżeńskiego, ale winę odnoszoną do nieprzyczynienia się lub przyczynienia się w mniejszym stopniu niż wynikało to z istniejących możliwości małżonka do powiększenia majątku wspólnego.

Sąd Najwyższy w Izbie Cywilnej wydał precedensowe orzeczenie uznając w nim, że ważnym powodem przemawiającym za ustaleniem nierównych udziałów w majątku wspólnym może być orzeczenie rozwodu z wyłącznej winy małżonka.

Postanowieniem o sygnaturze II CSKP 1401/22 Sąd Najwyższego zmienił zapatrywania na znaczenie winy małżonka przy ustalaniu nierównych udziałów w majątku wspólnym. W sprawie będącej przedmiotem orzeczenia Sądu Najwyższego powodem ustalenia wyłącznej winy małżonka była zdrada małżeńska. Zdaniem Sądu Najwyższego nie jest zasadne eliminowanie winy małżonka „spośród potencjalnych ważnych powodów odstąpienia od zasady równych udziałów”.

W dalszej części postanowienia Sąd Najwyższy stwierdził, iż ważne powody nie są konkretnie powiązane z aspektem ekonomicznym, a „mogą być wiązane z różnymi okolicznościami, które sąd w sprawie o podział majątku uzna za istotny czynnik odstąpienia od reguły równych udziałów małżonków w majątku wspólnym, w tym także z orzeczeniem rozwodu z wyłącznej winy drugiego współmałżonka spowodowanej naruszeniem obowiązków pozbawionych konotacji ekonomicznej”.

PODSTAWA PRAWNA:

art. 43 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. z 2023 r., poz. 2809)

Postanowienie Sądu Najwyższego z 20 grudnia 2019 r., IV CSK 327/19, LEX nr 2772812

Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 listopada 2023 r., II CSKP 1401/22, LEX nr 3630736

Stan prawny na dzień publikacji wpisu.

Zamieszczone informacje nie stanowią porady prawnej w indywidualnej sprawie. W celu skorzystania z usługi prawnej zapraszam do kontaktu. Kancelaria nie ponosi odpowiedzialności za sposób wykorzystania przedstawionych treści.