18 marca 2025 r. zapadł wyrok Trybunału Konstytucyjnego sygn. SK 22/22 stwierdzający niekonstytucyjności części przepisów ustawy o świadczeniach rodzinnych (tj. art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych [Dz. U. z 2023 r. poz. 390, ze zm.] w brzmieniu obowiązującym do dnia wejścia w życie art. 43 pkt 4 lit. a ustawy z dnia 7 lipca 2023 r. o świadczeniu wspierającym [Dz. U. poz. 1429, ze zm.]).

Zaskarżony przepis miał następujące brzmienie:

„Świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej przysługuje:
(…) 4) innym osobom, na których, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy, ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności
– jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji”.

 Zgodnie z ww. przepisem świadczenie pielęgnacyjne przysługiwało osobom, na których ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności. Jednocześnie poprzedzające podpunkty tego przepisu przyznawały prawo do świadczenia pielęgnacyjnego grupom osób m.in. matce, ojcu, opiekunowi faktycznemu dziecka itd., nie wyłączając spośród nich osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności. Trybunał uznał za niekonstytucyjny podkreślony powyżej fragment, co oznacza, posiadanie znacznego stopnia niepełnosprawności przez opiekuna nie będzie już przesłanką wykluczającą uzyskanie świadczenia pielęgnacyjnego.

Opisując krótko stan faktyczny sprawy poddanej kontroli Trybunału Konstytucyjnego wskazuję, że skarżący zwrócił się do wójta pewnej gminy z wnioskiem o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji z pracy zarobkowej w związku z koniecznością sprawowania opieki nad swoją żoną – osobą ze stwierdzoną niepełnosprawnością w stopniu znacznym, wobec której stwierdzono także niezdolność do samodzielnej egzystencji. Ponadto sam skarżący należał do osób z niepełnosprawnością znaczną oraz miał ustalone prawo do renty inwalidzkiej. Wójt odmówił skarżącemu prawa do świadczenia pielęgnacyjnego odwołując się do zacytowanego wyżej art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o świadczeniach rodzinnych, podając na uzasadnienie okoliczność, że skarżący nie może otrzymać tego świadczenia, ponieważ sam jest osobą niepełnosprawną w stopniu znacznym. Decyzja wójta została utrzymana przez samorządowe kolegium odwoławcze. Skarżącemu nie udało się zakwestionować decyzji także przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym i Naczelnym Sądem Administracyjnym.

Trybunał przyjrzał się czy takie uregulowanie nie stanowi odstępstwa od zasady równości wobec prawa przewidzianej w art. 32 ust. 1 Konstytucji RP. TK orzekając doszedł do wniosku, że „rodzina, w której niepełnosprawność dotknęła osobę, która wymaga opieki, jak również osobę sprawującą nad nią opiekę, jest w szczególnie trudnej sytuacji.” (…) i dalej Trybunał kontynuował wywód, stwierdzając że: „ograniczenie kręgu osób uprawnionych do otrzymywania świadczenia pielęgnacyjnego, prowadzące do naruszenia konstytucyjnej zasady równości, wynikającej z art. 32 ust. 1 Konstytucji, nie może być usprawiedliwione założoną z góry niesprawnością władzy publicznej lub jej agend.” Takie stanowisko Trybunału było odpowiedzią na głosy próbujące uzasadnić tę regulację. Sympatycy tego rozwiązania twierdzili, że wprowadzenie ograniczenia w zakresie osób uprawnionych do otrzymywania świadczenia pielęgnacyjnego miało zapobiec „fikcyjnemu pobieraniu świadczenia przez dalszych członków rodziny, którzy de facto nie są w stanie sprawować opieki nad osobą niepełnosprawną, gdyż sami wymagają pomocy osoby trzeciej w wykonywaniu codziennych czynności życiowych.”

Trybunał uznał powyższy argument za „oczywiście pozorny, nieracjonalny, asystemowy i arbitralny.”

Wyrok Trybunału otwiera możliwość wznowienia postępowań o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego na zasadzie art. 190 ust. 4 Konstytucji i właściwych regulacji ustawowych, jednak znaczenie świadczenia pielęgnacyjnego w przypadku opieki nad osobami dorosłymi zostało ograniczone z uwagi na wejście w życie świadczenia wspierającego.

Link do wyroku i uzasadnienia: KLIKNIJ TUTAJ

Podstawa prawna: art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2023 r. poz. 390, ze zm.) w brzmieniu obowiązującym do dnia wejścia w życie art. 43 pkt 4 lit. a ustawy z dnia 7 lipca 2023 r. o świadczeniu wspierającym (Dz. U. poz. 1429, ze zm.); art. 32 ust. 1 Konstytucji; wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18 marca 2025 r., sygn. SK 22/22;

Zamieszczone informacje nie stanowią porady prawnej w indywidualnej sprawie. W celu skorzystania z usługi prawnej zapraszam do kontaktu. Kancelaria nie ponosi odpowiedzialności za sposób wykorzystania przedstawionych treści.