Jak wygląda postępowanie o ubezwłasnowolnienie? Kiedy Sąd orzeka o częściowym, a kiedy o całkowitym ubezwłasnowolnieniu? Poniżej odpowiem na powyższe pytania i odniosę się szerzej do poruszonej problematyki.

Całkowite ubezwłasnowolnienie - dotyczy osoby, która ukończyła 13 lat i wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem. Osoba całkowicie ubezwłasnowolniona zostaje pozbawiona zdolności do czynności prawnych. Dla osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie ustanawia się opiekę, chyba że pozostaje ona jeszcze pod władzą rodzicielską.

Częściowe ubezwłasnowolnienie - dotyczy osoby pełnoletniej, powodem orzeczenia wskazanego ubezwłasnowolnienia jest także choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy albo inne zaburzenie psychiczne. Stan ten nie uzasadnia jednak całkowitego ubezwłasnowolnienia, lecz osoba ta wymaga pomocy w prowadzeniu spraw. Osoba częściowo ubezwłasnowolniona posiada ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Dla osoby częściowo ubezwłasnowolnionej ustanawia się kuratelę.

Postępowanie w przedmiocie ubezwłasnowolnienia:

Właściwym do rozpoznania przedmiotowej sprawy jest sąd okręgowy miejsca zamieszkania osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie.

Wniosek taki może złożyć:

1) małżonek osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie;

2) jej krewni w linii prostej (np. rodzice, dzieci) oraz rodzeństwo;

3) jej przedstawiciel ustawowy;

Jeśli osoba, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie posiada przedstawiciela ustawowego, krewni nie mogą zgłosić przedmiotowego wniosku. Uczestnikami postępowania o ubezwłasnowolnienie są z mocy samego prawa, prócz wnioskodawcy: osoba, której dotyczy wniosek, przedstawiciel ustawowy takiej osoby i małżonek osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie. Postępowanie toczy się z udziałem prokuratora.

Ustawa stanowi, że niezwłocznie po wszczęciu postępowania należy wysłuchać osobę, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie i to w obecności biegłego psychologa oraz - w zależności od stanu zdrowia tej osoby - biegłego lekarza psychiatry lub neurologa.

Jeśli wniosek o ubezwłasnowolnienie dotyczy osoby pełnoletniej, na wniosek uczestnika postępowania lub z urzędu, sąd może ustanowić dla ww. osoby doradcę tymczasowego w razie uznania, że jest to konieczne dla ochrony jej samej lub jej mienia. Doradcą tymczasowym należy ustanowić przede wszystkim małżonka, krewnego lub inną osobę bliską, jeżeli nie stoi temu na przeszkodzie wzgląd na dobro osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie. Osoba, dla której ustanowiono doradcę tymczasowego, ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych, na równi z osobą ubezwłasnowolnioną częściowo.

Gdy ustanie potrzeba dalszej ochrony osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, lub jej mienia, sąd odwołuje doradcę.

Postanowienie o ustanowieniu doradcy tymczasowego traci moc z chwilą odrzucenia, oddalenia wniosku o ubezwłasnowolnienie, nadto w przypadku umorzenia postępowania, oraz w razie ustanowienia dla osoby ubezwłasnowolnionej odpowiednio opiekuna lub kuratora.

Gdy do wniosku o ubezwłasnowolnienie nie zostaną dołączone dokumenty wskazujące na istnienie choroby psychicznej lub niedorozwoju umysłowego czy też występowanie innego zaburzenia psychicznego u osoby objętej wnioskiem, bądź gdy treść wniosku lub dokumenty do niego dołączone nie uprawdopodabniają należycie występowanie takowych, sąd zażąda przedstawienia świadectwa lekarskiego wydanego przez lekarza psychiatrę o stanie psychicznym ww. osoby lub opinii psychologa o stopniu jej niepełnosprawności umysłowej, w przypadku wskazania we wniosku jako powód ubezwłasnowolnienia pijaństwo lub narkomanię, sąd zażąda przedstawienia zaświadczenia z odpowiedniej poradni, przeciwalkoholowej lub leczenia uzależnień.

Osoba, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie musi zostać zbadana przez biegłego lekarza psychiatrę lub neurologa, a także psychologa. Opinia biegłego oprócz oceny stanu zdrowia psychicznego lub zaburzeń psychicznych albo rozwoju umysłowego osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, powinna zawierać umotywowaną ocenę zakresu jej zdolności do samodzielnego kierowania swoim postępowaniem i prowadzenia swoich spraw, uwzględniającą postępowanie i zachowanie się tej osoby. Jeśli na podstawie opinii dwóch biegłych lekarzy sąd uzna za niezbędne oddanie ww. osoby pod obserwację w zakładzie leczniczym, zarządza o powyższym, jednak okres jej pobytu w zakładzie nie powinien przekroczyć sześciu tygodni. Tylko w wyjątkowych wypadkach pobyt ten może zostać wydłużony do trzech miesięcy.

Postępowanie dowodowe w sprawie o ubezwłasnowolnienie powinno ustalić przede wszystkim stan zdrowia, sytuację osobistą, zawodową i majątkową osoby, której dotyczy wniosek, a także rodzaj spraw wymagających prowadzenia przez tę osobę oraz sposób zaspokajania jej potrzeb życiowych.

Sąd może ustanowić dla osoby objętej wnioskiem kuratora, chyba że posiada ona przedstawiciela ustawowego, który nie jest jednocześnie wnioskodawcą w sprawie. Ponadto, sąd uprawniony jest do ustanowienia dla osoby, której dotyczy postępowanie lub już ubezwłasnowolnionej (w razie istnienia podstaw do zmiany lub uchylenia ubezwłasnowolnienia) adwokata lub radcę prawnego z urzędu i to nawet bez wniosku ww. osoby.

Osoba ubezwłasnowolniona może sama wystąpić o zmianę lub uchylenie postanowienia o jej ubezwłasnowolnieniu. Jest także uprawniona do zaskarżania postanowień, nawet gdy został ustanowiony dla niej kurator lub doradca tymczasowy.

Sąd, który orzekł ubezwłasnowolnienie, zarządza z urzędu przesłanie sądowi opiekuńczemu (wydział rodzinny sądu rejonowego) odpisu prawomocnego postanowienia, którym orzekł ubezwłasnowolnienie. Sąd opiekuńczy następnie wszczyna postępowanie o ustanowienie dla osoby ubezwłasnowolnionej opiekuna lub kuratora.

PODSTAWA PRAWNA:

art. 12-22 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2022, poz. 1360 z późn. zm.)

art. 544-560¹ ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2021, poz. 1805 z późn. zm)

Stan prawny na dzień publikacji posta.

Zamieszczone informacje nie stanowią porady prawnej w indywidualnej sprawie. W celu skorzystania z usługi prawnej, zapraszam do kontaktu. Kancelaria nie ponosi odpowiedzialności za sposób wykorzystania przedstawionych treści.